Ra-đa phát hiện B-52 bay vào Hà Nội đầu tiên
Nổi bật trong khu vực trưng bày ngoài trời của Bảo tàng Chiến thắng B-52, bên cạnh xác máy bay B-52 đã bị quân dân Hà Nội hạ gục là Ra-đa dẫn đường P-35 của Đại đội 45 Ra-đa, Trung đoàn Ra-đa 291, Quân chủng Phòng không-Không quân (PK-KQ). Từ 1965, Đại đội 45 Ra-đa anh hùng đã liên tục lập công, đặc biệt, đêm 18/12/1972 là đơn vị phát hiện B-52 đầu tiên bay vào Hà Nội, kịp thời thông báo Sở chỉ huy và các trận địa phòng không sẵn sàng chiến đấu trận mở màn.
Ra-đa P-35 do Liên Xô sản xuất, hình dạng vòng, có thể phát hiện mục tiêu từ xa và thông báo các trận địa tên lửa phòng không, không quân để kịp thời theo dõi đường bay của máy bay địch, từ đó chỉ huy đề ra phương án đánh địch một cách chính xác và kịp thời.
Theo Đại tá Đỗ Văn Năm, nguyên Trung đoàn trưởng Trung đoàn Ra-đa 291, ngày 15/12/1972, Trung đoàn nhận lệnh của Quân chủng vào trạng thái chiến đấu cấp một, sẵn sàng phát hiện B-52. Ngày 18/12, cường độ hoạt động của máy bay địch trên địa bàn Quân khu 4 đột ngột giảm, Tư lệnh Quân chủng chỉ thị lực lượng ra-đa hết sức đề phòng. 18 giờ 15 cùng ngày, nhận được tin báo từ các đài ra-đa đang mở máy đều bị nhiễu tích cực và cường độ tăng rất nhanh, cấp trên lệnh cho các trung đoàn tăng cường trắc thủ giỏi, phiên ban giỏi vào vị trí chiến đấu, chỉ huy trung đoàn phải trực tiếp chỉ đạo. 19 giờ 10 phút, Đại đội 16 va 45 Ra-đa bố trí ở Nghệ An phát hiện được nhiễu và các tốp B-52 từ Thái Lan bay vào vùng trời miền Bắc. Ngay lập tức, Tư lệnh Quân chủng ra lệnh cho các lực lượng hỏa lực chuẩn bị đánh B-52, bảo vệ Hà Nội. 19 giờ 44 phút, Tiểu đoàn 78, Trung đoàn Tên lửa 257 phóng quả đạn đầu tiên vào tốp máy bay có ký hiệu 556. Tiếp đó, 20 giờ 13 phút, Tiểu đoàn 59, Trung đoàn Tên lửa 261 đã phóng quả đạn vào B-52 bay từ Tam Đảo đánh Đông Anh, bắn rơi tại chỗ một B-52 ở Phù Lỗ, Sóc Sơn-đây là máy bay B-52 đầu tiên bị hạ gục tại chỗ trong Chiến dịch 12 ngày đêm năm 1972.
Có thể khẳng định, công đầu trong việc phát hiện B-52 và thông báo cho các đơn vị chủ lực chiến đấu tiêu diệt địch thuộc về Đại đội Ra-đa 45. Vốn có kinh nghiệm dẫn đường cho máy bay ta bắn trúng B-52 trong trận 20/11/1971, đồng thời trực tiếp bảo đảm ra-đa cho Trung đoàn Tên lửa 263 bắn rơi B-52 trong trận 22/11/1972 và kinh nghiệm chống nhiễu phát hiện B-52 ở cánh đồng Chum - Xiêng Khoảng nên Đại đội trưởng Đinh Hữu Thuần và Đài trưởng Nghiêm Đình Tích cùng các trắc thủ Phạm Hoàng Cầu, Nguyễn Văn Xích đã nhanh chóng phát hiện và thao tác quy trình chống nhiễu B-52 một cách chuẩn xác. Những đêm tiếp theo, cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn Ra-đa 291 thức thâu đêm bám sát màn hiện sóng, lọc trong những dải nhiễu vô cùng dày đặc của địch để nhận diện 151/165 lần B-52 bay vào đánh phá. Danh hiệu Đơn vị Anh hùng LLVT nhân dân là phần thưởng xứng đáng cho Trung đoàn Ra-đa 291 và Đại đội 45 Ra-đa trong chiến thắng oanh liệt này.
TRÚC ANH