Tên lửa SAM-2 hạ gục B-52
Tại khu vực trưng bày ngoài trời của Bảo tàng Chiến thắng B-52, nơi giới thiệu vũ khí, khí tài của quân dân Thủ đô Hà Nội trong cuộc chiến chống chiến phá hoại của đế quốc Mỹ, hai tên lửa SAM-2 đứng sừng sững ở vị trí trung tâm khẳng định sức mạnh hỏa lực của ta trong Chiến thắng “Hà Nội-Điện Biên Phủ trên không”. Hai tên lửa này là của hai đơn vị anh hùng: Tiểu đoàn 72, Trung đoàn Tên lửa 285, Sư đoàn Phòng không 363 và Tiểu đoàn 59, Trung đoàn Tên lửa 261, Sư đoàn Phòng không 367, Quân chủng Phòng không-Không quân đã từng bắn rơi tại chỗ máy bay B-52 trên bầu trời Hà Nội vào ngày 18 và 27/12/1972.
SAM-2 là chữ viết tắt của cụm từ tiếng Anh “Surface-To-Air Missile Type 2” có nghĩa là “Tên lửa đất đối không kiểu 2”, đầu đạn chứa 195kg thuốc nổ TNT, khi cách mục tiêu 60m, đầu đạn tự kích nổ. Máy bay sẽ chịu đựng sóng xung kích rất mạnh, sức nóng hàng nghìn độ và bị chụp trong một phễu 12.000 mảnh đạn phóng ra. Khả năng sống sót của máy bay trong tình huống bị SAM-2 tấn công gần như bằng 0. Tên lửa SAM-2 được Liên Xô trang bị cho lực lượng phòng không Việt Nam từ đầu năm 1965 và trở thành một trong những vũ khí chủ lực để bảo vệ Hà Nội, Hải Phòng và một số mục tiêu trọng yếu khác trước B-52 của đế quốc Mỹ.
Từ 1965-1972, các đơn vị tên lửa SAM-2 đã đánh 3.542 trận, phóng 5.885 quả đạn, bắn rơi 788 máy bay Mỹ, trong đó có 43 máy bay B52. Trong 12 ngày đêm cuối tháng 12/1972, 14 tiểu đoàn tên lửa SAM-2 bảo vệ Hà Nội và Hải Phòng đã bắn rơi 27 máy bay B-52. Cho đến nay, Việt Nam là nước duy nhất trên thế giới sử dụng tên lửa SAM-2 để đánh thắng pháo đài bay B-52 của không lực Mỹ.
Hai hiện vật tên lửa SAM-2 hiện trưng bày tại Bảo tàng Chiến thắng B-52 dài 14,7m; nặng 7,4 tấn; bằng chất liệu sắt, thép; được Quân chủng Phòng không-Không quân bàn giao cho Quân khu Thủ đô (nay là BTL Thủ đô Hà Nội) vào tháng 11/1987. Trong đó, một SAM-2 là của Tiểu đoàn 59, Trung đoàn Tên lửa 261, Sư đoàn Phòng không 367 đã bắn rơi tại chỗ một máy bay B-52 vào lúc 20 giờ 13 phút ngày 18/12/1972, xác máy bay rơi xuống cánh đồng Chuôm, xã Phủ Lỗ, huyện Đông Anh, Hà Nội. Còn một SAM-2 là của Tiểu đoàn 72, Trung đoàn Tên lửa 285, Sư đoàn Phòng không 363 bắn rơi tại chỗ một máy bay B-52 đêm 27/12/1972. Đây là chiếc máy bay B-52 cuối cùng bị quân ta hạ gục trong Chiến dịch 12 ngày đêm, cũng là chiếc duy nhất rơi giữa lòng Hà Nội, tại đường Hoàng Hoa Thám và làng hoa Ngọc Hà, hiện vẫn còn một phần xác B-52 trong hồ Hữu Tiệp, phường Ngọc Hà, quận Ba Đình. Nó cũng là chiếc máy bay B-52 bị bắn hạ khi chưa kịp cắt bom nên Tiểu đoàn 72 anh hùng còn được mệnh danh là “Đơn vị bắt sống B-52”.
Máy bay ném bom chiến lược B-52 được quân đội Mỹ ngạo mạn tuyên bố là “bất khả xâm phạm” nhưng thực tế trong lịch sử đã bị SAM-2 và lòng yêu nước, yêu chuộng hòa bình, trí tuệ và chiến thuật linh hoạt mang bản sắc Việt Nam của quân dân ta hạ gục trong Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”.
TRÚC ANH
