Người chiến sĩ cộng sản kiên trung Nguyễn Đức Cảnh

Đồng chí là Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương lâm thời Đông Dương Cộng sản Đảng; Bí thư đầu tiên của Thành ủy Hải phòng; Tổng Biên tập đầu tiên của Báo Lao động; Chủ tịch đầu tiên của Tổng Công hội Đỏ.

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, sinh ngày 2/2/1908 tại làng Diêm Điền, tổng Hộ Đội, huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình, trong một gia đình nhà Nho giàu truyền thống yêu nước. Vốn là người giàu tinh thần yêu nước, khảng khái, thân sinh của Nguyễn Đức Cảnh là cụ Nguyễn Đức Tiết bất bình trước sự hèn nhát của Triều đình nhà Nguyễn, sau khi đỗ đạt đã từ chối không ra làm quan, về quê dạy học. Từ nhỏ, Nguyễn Đức Cảnh sớm tỏ ra là người có chí, thông minh, được thầy giáo quý mến và bạn bè nể trọng.

Học hết tiểu học ở thị xã Thái Bình, Nguyễn Đức Cảnh sang học trường Thành Chung, Nam Định, kết bạn với những thanh niên yêu nước như Nguyễn Danh Đới, Trường Chinh, Nguyễn Văn Năng, Đặng Xuân Thiều…Họ say sưa tìm hiểu và kính trọng những hoạt động chống thực dân Pháp của các cụ Phan Đình Phùng, Hoàng Hoa Thám, Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh… Cuối năm 1925 đầu năm 1926, cả nước dấy lên phong trào đòi thả cụ Phan Bội Châu và tổ chức làm lễ truy điệu cụ Phan Chu Trinh, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh tham gia Ban lãnh đạo bãi khóa của học sinh hưởng ứng lễ truy điệu nên bị đuổi học, ông lên Hà Nội tìm việc làm và tìm đến với cách mạng.

Năm 1927, khi còn là thợ sắp chữ ở nhà in Lê Văn Tân, Nguyễn Đức Cảnh đã tìm đến và gia nhập nhóm "Nam Đồng thư xã", tổ chức này sau phát triển thành Việt Nam Quốc dân đảng. Tháng 9 năm 1927, Nguyễn Đức Cảnh và Lý Hồng Nhật sang Quảng Châu (Trung Quốc), gặp Tổng bộ "Thanh niên" để thực thi nhiệm vụ mà Quốc dân Đảng giao cho. Đến Quảng Châu, Nguyễn Đức Cảnh và Lý Hồng Nhật không gặp được đồng chí Nguyễn Ái Quốc nhưng vẫn kịp dự lớp học chính trị của Tổng bộ Hội Việt Nam thanh niên cách mạng do Hồ Tùng Mậu huấn luyện. Qua học tập, cả hai đều dứt khoát ly khai tổ chức Quốc dân Đảng, tự nguyện gia nhập Hội Việt Nam thanh niên cách mạng, chuyển từ lập trường Quốc dân Đảng sang lập trường Cộng sản. Đây là bước ngoặt quyết định trong cuộc đời hoạt động cách mạng của Nguyễn Đức Cảnh.

Tháng 2/1928, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được Kỳ bộ Hội Việt Nam thanh niên cách mạng cử làm Bí thư Tỉnh bộ Hội Việt Nam thanh niên cách mạng Hải Phòng, có đóng góp lớn về vấn đề đưa cán bộ đi vô sản hóa trong Hội nghị Kỳ bộ Hội thanh niên cách mạng Bắc kỳ họp ngày 28/9.

Ngày 17/6/1929, tại ngôi nhà 312 phố Khâm Thiên (Hà Nội), Đông Dương Cộng sản đảng được thành lập. Ban Chấp hành Trung ương lâm thời do đồng chí Ngô Gia Tự làm Bí thư, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh làm Ủy viên. Ngày 28/7, thực hiện Nghị quyết về công tác công vận, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đã triệu tập Đại hội đại biểu công nhân các tỉnh Bắc kỳ tại 15 Hàng Nón (Hà Nội), định ra nhiệm vụ mới cho phong trào công nhân và thành lập Tổng Công hội Đỏ Bắc kỳ. Tháng 8/1929, Đảng bộ Đông Dương Cộng sản Đảng Hải Phòng thành lập, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh làm Bí thư.

Ngày 3/2/1930, tại một địa điểm ở Cửu Long (Trung Quốc) đã diễn ra Hội nghị hợp nhất ba tổ chức cộng sản thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, dưới sự chủ trì của đồng chí Nguyễn Ái Quốc. Tháng 2/1930, các đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, Trịnh Đình Cửu... triệu tập Hội nghị tại số nhà 42 Hàng Thiếc (Hà Nội) bàn triển khai Nghị quyết Hội nghị Cửu Long và Chỉ thị của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, đồng thời cử ra Ban Chấp hành lâm thời. Tháng 5/1930, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được Trung ương cử làm Bí thư Xứ ủy Bắc kỳ.

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh bị địch bắt tại Vinh, giam ở nhà tù Hoả Lò (Hà Nội). Trong nhà tù đế quốc, đồng chí vẫn tích cực hoạt động cách mạng. Ngày 31/7/1932, ông bị kẻ địch xử chém tại Hải Phòng khi mới 24 tuổi. Ông là người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, tận trung với nước, tận hiếu với dân, sáng ngời phẩm chất, khí tiết và đạo đức người chiến sỹ cộng sản của giai cấp công nhân và nhân dân Việt Nam.

TRÚC ANH